აღმოსავლეთ უკრაინაში, უკრაინულ და რუსულ ძალებს შორის მიმდინარე სისხლიანი ბრძოლების პარალელურად, სრულიად განსხვავებული სახის კიდევ ერთი დაპირისპირებაა გაჩაღებული. ეს არის მორწმუნეთა სულებისთვის ბრძოლა. ორი მართლმადიდებლური ეკლესია – ერთი, რომელიც 2018 წელს უკრაინის მთავრობის მხარდაჭერით შეიქმნა, და მეორე, უფრო ძველი ეკლესია, რომელიც მოსკოვთანაა დაკავშირებული – კრამატორსკში, ფრონტის ხაზიდან დაახლოებით 20 კილომეტრში, მრევლის გადასაბირებლად ეომება ერთმანეთს. კიევი შეეცადა, მოსკოვთან კავშირში მყოფი უკრაინის მართლმადიდებელი ეკლესია (UOC) იმ არგუმენტით აეკრძალა, რომ რუსეთი მას თავისი გავლენის გასავრცელებლად იყენებდა და ბევრ მღვდელს რუსეთის აგენტობაში ედებოდა ბრალი. უკრაინელების უმეტესობა ახლადშექმნილ უკრაინის მართლმადიდებელ ეკლესიაში ((OCU) გადავიდა. მაგრამ ზოგიერთი – როგორც წესი, ხანდაზმული, რუსულენოვანი მრევლი – მერყეობს და თავს იკავებს.
დაპრესილი ხით გაწყობილ ვიწრო სამლოცველოში, კიევის მიერ მხარდაჭერილი OCU-ს დეკანოზი, ოლექსანდრ ტკაჩუკი მცირერიცხოვან მრევლთან მგზნებარედ ქადაგებს. „ერიდეთ ცრუ ეკლესიებს, ცრუ წინასწარმეტყველებს“, – მიმართავს ის სამლოცველოში შეკრებილთ. 2019 წელს აშენებულ მის ეკლესიას ცოტა მიმდევარი ჰყავს და მრევლის გაზრდას ცდილობს. ტკაჩუკი დარწმუნებულია, რომ მისი კონკურენტი UOC რუსეთიდან იმართება.
„ის, უბრალოდ, არის FSB-ს (რუსეთის სადაზვერვო სააგენტო) ქვედანაყოფი, ოღონდ, ეკლესიის საფარქვეშ“, – აღნიშნა მან, საკურთხევლის ალაგებისას. 2022 წელს რუსეთის შემოჭრამ, ბევრ უკრაინელს უბიძგა, ყველაფერთან გაეწყვიტა კავშირი, რაც კი მოსკოვთან ასოცირდება. გასულ წელს, მოსახლეობის 56 პროცენტმა განაცხადა, რომ თავს ახალ OCU-ს მიაკუთვნებენ, ხოლო 6 პროცენტი კი მოსკოვთან დაკავშირებულ UOC-ს ემხრობოდა. არადა, 2020 წელს ეს თანაფარდობა 34/15-ზე იყო. თუმცა, კრამატორსკში ეკლესიის მრევლის უმეტესობა ხანდაზმულია, ხშირად საბჭოთა ეპოქის ნოსტალგიით გამსჭვალული და იმ დროს შენატრის, როდესაც რეგიონში მოქმედ ქვანახშირის მაღაროებში კარგ ხელფასს იღებდა.
„საღვთო ომი“
პროევროპულად განწყობილი ტკაჩუკი თავის მშობლიურ ქალაქში გამორჩეული პიროვნებაა. მას მაისური აცვია და სუფთად არის გაპარსული, რაც მკვეთრ კონტრასტშია მეორე, დაპირისპირებული ეკლესიის მღვდლების უმეტესობისთვის დამახასიათებელ გრძელ თმასა და წვერთან. „მინდა, კათოლიკეებივით სკამები დავდგა. საათობით ფეხზე დგომა რა საჭიროა?“, – ამბობს ის და თავისი ეკლესიის წინამძღოლის, ეპიფანეს რეკომენდაციებს მისდევს, რომელიც რეფორმებს უჭერს მხარს. კონკურენტის მიმართ მისი მრევლიც მტრულად არის განწყობილი.
„ჩვენ ვლოცულობთ ეპიფანესთვის და არა ონოფრესთვის,“ – განაცხადა 63 წლის მიკოლამ, მოსკოვის მიერ მხარდაჭერილი ეკლესიის მეთაურზე მინიშნებით. ივლისში კიევმა მიტროპოლიტი ონოფრე რუსეთის მოქალაქეობის მიღებაში დაადანაშაულა, მიუხედავად იმისა, რომ ამ სასულიერო პირმა რუსეთის ეკლესია უკრაინაში მოსკოვის შეჭრის მხარდაჭერისთვის დაგმო. მიკოლას შვილი უკრაინის 2014 წლის პროევროპულ რევოლუციას ემსხვერპლა, მისი სოფელი, ნოვოპავლიკა კი 2023 წელს რუსულმა ბომბებმა მიწასთან გაასწორა. „მთელი კრამატორსკი რუსულ ეკლესიებში დადის“, – გაბრაზებით თქვა მან და მათი დახურვა მოითხოვა.
როგორც უკრაინის უსაფრთხოების სამსახურმა სააგენტო „ფრანს პრესს“ გამუცხადა, ქვეყანაში რუსეთის შემოჭრის შემდეგ, რუსეთის აგენტობაში ეჭვის საფუძველზე, უკრაინის ხელისუფლებამ UOC-ის 180 მღვდლის წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმე აღძრა. UOC აცხადებს, რომ მან ომი დაგმო, კრემლთან კავშირი გაწყვიტა და ამდენად, კიევის მტკიცებულებები მცდარია. პრორუსული ეკლესია ლოცვებში აღარ მოიხსენიებს რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის პატრიარქ კირილს, რომელმაც უკრაინაში შეჭრას „საღვთო ომი“ უწოდა. მაგრამ მამა ოლეგისთვის, რომელიც უკრაინელი სამხედრო კაპელანია, ეს განცხადებები სარწმუნო არ არის.
„რუსეთი ეკლესიას პოლიტიკურ ინსტრუმენტად იყენებს, რათა ხალხის გონებაზე გავლენა მოახდინოს“, – ამბობს ის.
„მართლმადიდებელი კონსერვატორს ნიშნავს“
1996 წელს აშენებული კრამატორსკის წმინდა სამების საკათედრო ტაძარი, რომელიც რუსეთთან დაკავშირებული ეკლესიის ნაწილია, ხალხით არის სავსე. სალოცავად დაახლოებით 100 ხანდაზმული ადამიანი მოვიდა. ზარებს რეკავენ, ზოგი მუხლებზე დგას და შუბლით იატაკს ეხება. ერთ-ერთ ოთახში კედელს სოციალისტური რეალიზმის სტილში შესრულებული დაკუნთული იესოს სურათი ამშვენებს. ასეთი ნახატი, როგორც წესი, საბჭოთა ეპოქის ეკლესიებისთვის იყო დამახასიათებელი.
„რაც უფრო მეტად კრძალავ რამეს, მით უფრო მეტად სურს ის ხალხს“, – ღიმილით გვეუბნება 48 წლის დეკანოზი, სერგი კაპიტონენკო. მან რუსეთთან დაკავშირებული ეკლესიის წინააღმდეგ წარმოებული კამპანია საბჭოთა კავშირის დროს მორწმუნეთა „დევნას“ შეადარა. დეკანოზის თქმით, უკრაინელი ჯარისკაცები სალოცავად მის ტაძარში მოდიან და თავადაც უკრაინისთვის ლოცულობს. კაპიტონენკომ ახალ ეკლესიასთან გაერთიანებაზე უარი თქვა. „მართლმადიდებელი კონსერვატორს ნიშნავს. ეს იყო ჩვენი ეკლესიის არსი 2 000 წლის განმავლობაში“, – ამბობს სასულიერო პირი.
ტაძრიდან გამოსვლისას, 22 წლის რომან სალნიკოვმა, რომელიც კიევიდან კრამატორსკში ომის ატმოსფეროს შესაგრძნობად ჩამოვიდა, თქვა, რომ ორივე ეკლესია მოინახულა და „დიდი განსხვავება ვერ დაინახა“. იქნებ, ერთადერთი განსხვავება თავად მღვდლებშია?
„რა თქმა უნდა, ამ აზრს მთლიანად ვეთანხმები“, – დასძინა მან.
https://www.afp.com/en/agency/our-commitments/afp-charters