კიევისადმი საჯარო სოლიდარობის დეკლარირების მიუხედავად, ევროპასა და რუსეთს შორის მიმდინარე ვაჭრობა – განსაკუთრებით ენერგეტიკის სფეროში – კვლავ მილიარდობით ევროს მიმართავს მოსკოვის საომარ ძალისხმევაში. ამის შესახებ ავსტრალიის საერთაშორისო საქმეთა ინსტიტუტი აქვეყნებს სტატიას.
როგორც სტატიაშია აღნიშნული, ეს კითხვებს ბადებს ევროპის ორმაგ მიდგომებთან დაკავშირებით. 2025 წლის მონაცემები და ანალიზი ზოგიერთ ეკონომიკურ სექტორში როგორც შემცირებას, ასევე პარადოქსულ ზრდას აჩვენებს, რადგან უკრაინის ევროპელი მოკავშირეები უნებლიეთ უწყობენ ხელს რუსეთის სამხედრო კამპანიის გაგრძელების უნარს.
“სანქციები ქაღალდზე, შემოსავალი პრაქტიკაში – 2022 წლის თებერვალში რუსეთის მიერ უკრაინაში შეჭრის დაწყების შემდეგ, ევროკავშირმა (EU) სანქციები დააწესა რუსეთის მრეწველობის, საბანკო სექტორისა და ფიზიკური პირების მიმართ. ევროკავშირის მიზანი იყო რუსეთისთვის ომის დაფინანსებისა შესაძლებლობების შეზღუდვა და უკრაინის მხარდაჭერა”. – აღნიშნულია ავსტრალიის საერთაშორისო საქმეთა ინსტიტუტის სტატიაში.
სტატიის ავტორი, Euronews-ის მონაცემებზე დაყრდნობით წერს, რომ 2022 წლის დასაწყისიდან 2025 წლის შუა პერიოდამდე, რუსეთიდან ევროკავშირის იმპორტი დაახლოებით 86-89%-ით შემცირდა, ხოლო რუსეთში ექსპორტი დაახლოებით 58-61%-ით. უკრაინაში შეჭრამდე რუსეთი მთავარი ენერგომომწოდებელი იყო.
“ამ შემცირების მიუხედავად, რეალობა არც ისე ნათელია. “როიტერსის” ცნობით, 2025 წლის პირველ რვა თვეში ევროკავშირის შვიდმა წევრმა სახელმწიფომ წინა წელთან შედარებით რუსული ენერგიის იმპორტი გაზარდა. ამ პერიოდში ევროკავშირმა მთლიანობაში 11 მილიარდ ევროზე მეტი ღირებულების რუსული ენერგია მიიღო, საფრანგეთის შესყიდვები 40%-ით გაიზარდა (2.2 მილიარდ ევროს მიაღწია), ხოლო ნიდერლანდების იმპორტი 72%-ით გაიზარდა და 498 მილიონ ევროს მიაღწია. ბელგიამ, ხორვატიამ, რუმინეთმა და პორტუგალიამ ასევე გაზარდეს იმპორტი (ბელგია 3%, ხორვატია 55%, რუმინეთი 57%, პორტუგალია 167%). უნგრეთმა, რომელმაც განაცხადა, რომ უკრაინას იარაღს არ გაუგზავნის და უარი თქვა იარაღის გადაცემაში მონაწილეობაზე, წლიურად 11%-იანი ზრდა დააფიქსირა. ეს ქვეყნები, რომელთაგან ბევრი საჯაროდ უჭერს მხარს უკრაინას, რუსული ნავთობისა და გაზის ძირითად მიმღებებად რჩებიან, ხშირად არსებული ინფრასტრუქტურის, მაგალითად, “დრუჟბას” მილსადენის მეშვეობით”, – აღნიშნულია სტატიაში.
ასევე, ავტორი საუბრობს ენერგეტიკული დამოუკიდებლობის ილუზიის შესახებ და ევროპის მუდმივი, ზოგჯერ კი მზარდი იმპორტის მიზეზებზე. ერთ-ერთ მიზეზად მიჩნეულია ევროკავშირის ტერმინალებში შემოსული რუსული თხევადი ბუნებრივი აირი (LNG) ხშირად უფრო შორს ტრანსპორტირდება, ზოგჯერ საფრანგეთში ან ესპანეთში აღწევს და შემდეგ ევროკავშირის სხვა ქვეყნებში მყიდველებთან გადამისამართდება. მეორე ფაქტორი სანქციების რეჟიმით გათვალისწინებული მრავალი გამონაკლისია, როდესაც ევროკავშირის ზოგიერთი ქვეყანა ცდილობს იპოვოს ხვრელები შიდა ენერგეტიკული ზეწოლისა და ფასების ცვალებადობის შესახებ შეშფოთების ფონზე. მიუხედავად იმისა, რომ რუსული ნავთობის საზღვაო იმპორტი თითქმის მთლიანად აკრძალულია, მილსადენებით გადაზიდვები და არაპირდაპირი მიწოდება “ჩრდილოვანი ფლოტების” და მესამე მხარის შუამავლების მეშვეობით რუსეთს ეხმარება შეზღუდვების გვერდის ავლასა და მოგების შენარჩუნებაში.
“კუმულაციური ეფექტი შემაშფოთებელია. “როიტერსის” ცნობით, ომის დაწყებიდან მოყოლებული, რუსული ენერგიისთვის ევროპის გადახდებმა 213 მილიარდ ევროზე მეტი შეადგინა, რაც მოსკოვისთვის სტაბილურ შემოსავალს წარმოადგენს, მიუხედავად დამოკიდებულების საერთო შემცირებისა. 2024 წელს რუსული წიაღისეული საწვავის ევროკავშირში იმპორტმა გადააჭარბა ბლოკის მიერ უკრაინისთვის გაწეულ ფინანსურ დახმარებას, 18.7 მილიარდ ევროზე მეტი შესყიდვებით, რითაც კიევის პირდაპირი მხარდაჭერის ციფრი უკან ჩამოიტოვა. ენერგეტიკისა და სუფთა ჰაერის კვლევის ცენტრმა (CREA) ამ დინამიკას “თვით-საბოტაჟის ფორმა” უწოდა და ამტკიცებს, რომ რუსეთის ენერგეტიკული შემოსავლები ომის დაფინანსების უდიდეს წყაროდ რჩება”, – ვკითხულობთ სტატიაში.
ხაზგასმულია ისიც, რომ სხვა სახის საქონელზე ვაჭრობა, სანქციების მიუხედავად, მაინც შენარჩუნდა. კერძოდ, 2024 წელს ევროკავშირმა რუსეთში დაახლოებით 31.5 მილიარდი ევროს ღირებულების საქონელის ექსპორტირება მოახდინა და დაახლოებით 35.9 მილიარდი ევროს იმპორტი განახორციელა. ვაჭრობა გრძელდება ისეთ სექტორებში, როგორიცაა ქიმიკატები, დანადგარები, სატრანსპორტო საშუალებები და სასუქები, თუმცა ომამდელთან შედარებით მკვეთრად შემცირებული დონით. სტატიის მიხედვით, არსებული ტენდენციები ხაზს უსვამს იმას, რომ სანქციების რეჟიმების პირობებშიც კი, ტარიფები და რეგულაციები გარკვეულ სექტორებში დამოკიდებულების შემცირების შეზღუდვის წინაშე დგანან.
სტატიაში ასევე საუბარია ევროპის სტრატეგიული დილემის – პრინციპებისა და დამოკიდებულების დაპირისპირების შესახებ.
“ამ რეალობის ფონზე, ევროპელი პოლიტიკის შემქმნელები და ლიდერები სულ უფრო მზარდი ზეწოლის წინაშე დგანან, რათა აღმოფხვრან ხარვეზები და დააწესონ უფრო ეფექტური სანქციები. მიმდინარეობს დისკუსიები გაყინული რუსული აქტივების – ან მათგან გენერირებული შემოსავლების – უკრაინის საომარი ძალისხმევის მხარდასაჭერად გამოყენების შესახებ. ახალი სანქციების პაკეტები სულ უფრო მეტად მიმართულია რუსეთის ეკონომიკის დაუცველ სექტორებზე, განსაკუთრებით ენერგეტიკასა და საბანკო სექტორებზე, ექსპორტიდან შემოსავლების შემცირებისა და ძირითადი იმპორტის შეზღუდვის ზომების გათვალისწინებით. თუმცა, ყველა ამ ზომის ეფექტურობა მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ერთგვაროვან აღსრულებაზე, სამართლებრივ სიცხადესა და დარჩენილი პოლიტიკური ხარვეზების აღმოფხვრაზე.
რუსეთთან საერთო ვაჭრობის მოცულობა 2002 წლიდან ყველაზე დაბალ დონეზეა. მიუხედავად იმისა, რომ წევრი ქვეყნების უმეტესობამ მნიშვნელოვნად შეამცირა ეკონომიკური ურთიერთქმედება რუსეთთან, ზოგიერთი მათგანი აგრძელებს რუსული ენერგიის იმპორტს იმ დონეზე, რაც კრემლს შემოსავლებს უქმნის. არასასიამოვნო სიმართლე ისაა, რომ უკრაინის ევროპელმა მოკავშირეებმა, საკუთარი ენერგეტიკული საჭიროებების და ეკონომიკური მდგრადობის დაბალანსების მცდელობისას, რუსეთს საშუალება მისცეს, გაუძლოს სანქციების ზეწოლას და გააგრძელოს სამხედრო კამპანია. ომის მეოთხე წელს, ევროკავშირის პოლიტიკის შემქმნელებისთვის გამოწვევაა, შეძლებენ თუ არა ისინი უკრაინისადმი მხარდაჭერის სრულად შეთავსებას კანონმდებლობის უფრო მკაცრი აღსრულებით და იმ დარჩენილი სავაჭრო, ფინანსური და ენერგეტიკული ხვრელების დახურვით, რომლებიც რუსეთის საომარ ეკონომიკას კვლავ ხელს უწყობს”, – აღნიშნულია შესახებ ავსტრალიის საერთაშორისო საქმეთა ინსტიტუტის სტატიაში.