ჩინეთი – უკიდეგანო შესაძლებლობების ქვეყანა, ჩვენი “მომავალი”, აბრეშუმის გზა თუ უბრალოდ “პრახადნოი დვორი”? რა ხდება თავად ჩინეთში, რას ფიქრობენ საქართველოზე და საერთოდ, სინამდვილეში რას წარმოადგენს ეს, ერთ დროს ჩამორჩენილი, სოციალისტური სახელმწიფო, რომელიც ეკონომიკური აღმავლობის ფლაგმანად იქცა მთელ მსოფლიოში? ფინანსური პოლიციის უფროსის ყოფილი მოადგილე, სერგო ჯავახიძე ორი კვირის განმავლობაში იმყოფებოდა ჩინეთის რამდენიმე პროვინციულ ქალაქში:
“ჩინეთში, ყველა სოფელს თუ ქალაქს აქვს თავისი კონკრეტული საქმე. დავუშვათ, ერთი აკეთებს ჭაღებს, მეორე – ჭურჭელს, მესამე აწარმოებს სამშენებლო მასალებსა და ასე შემდეგ. ერთი პატარა სოფელიც რომ აიღოთ, დაახლოებით აშენებულია 20-30 ქარხანა, თან ძალიან სერიოზული ქარხნები.
ქარხნები ძირითადად ეკუთვნის სახელმწიფოს, მაგრამ შეგიძლია აიღო 70 წლით. მიწაც არის სახელმწიფო საკუთრება, აქ კერძო საკუთრება არ ვრცელდება. თუმცა, თუ რამეს ააშენებ, 70 წლით გადმოგეცემა. ეს დრო რომ ამოიწურება, უფლება გაქვს, გაარგძელო, წართმევის ვარიანტი არ არსებობს. ამ ქვეყნის წარმატების მთავარი წყარო მაინც სხვა რამეა: ნებისმიერი ადამიანი, ვინც არ უნდა მივიდეს ბანკში კონკრეტული პროექტით, ვისაც ქარხნის აშენება უნდა თუ გადამამუშავებელი საწარმოს გაკეთება, კრედიტს აძლევენ სრულიად უპრობლემოდ და იცით, რამდენ პროცენტში? კომერციული ბანკები სესხებს იძლევიან 3 პროცენტში, ხოლო სახელმწიფო ბანკი იძლევა წლიურად 0,6 პროცენტში, 1 პროცენტიც კი არ გამოდის. არსებობს სახელმწიფო ბანკები, ძირითადად ფიგურირებს “ჩაინა ბანკი”, რომელიც დაყოფილია თემატურად – აქვს აგრარული სექტორი, სამრეწველო სექტორი, გააჩნია, ვინ სად აპირებს ბიზნესის დაწყებას. ფულთან წვდომა ხალხს აქვს ძალიან მარტივად.
ბუნებრივია, თაღლითები ჩინეთშიც არიან და ცდილობენ, სესხის აღების შემდეგ “მოტყდნენ”, მაგრამ არსებობს რაღაც ზღვარი და დამცავი მექანიზმები. შენ თუ მილიონი დოლარი მოგცა სახელმწიფომ და გადაგდება მოინდომე, შეიძლება დაგხვრიტონ, იქ დახვრეტის მუხლი არ არის გაუქმებული. საბოლოო ჯამში ეფექტი მაგარია, ძალიან გამარტივებული აქვთ საგადასახადო სისტემა. გადასახადი არის ფიქსირებული და მხოლოდ წელიწადში ერთხელ. ჩვენთან რომ ყოველთვიურად ხდება ანგარიშსწორება, იქ ასე არ არის, მთელი წლის განმავლობაში არავინ არ გაწუხებს. ჩინეთში ყველაფერს აწარმოებენ, უშვებენ მანქანებსაც, აქ არ არის ლაპარაკი იაპონურ და გერმანულ მანქანებზე, გამოდის ჩინური ტექნიკა, ჩინური მანქანები, ტრაქტორები. იქ ვერ ნახავ ვერც ერთ გადამზიდავ კომპანიას, რომელსაც “მერსედესის” ტრაილერები ჰყავს, სულ ჩინური მანქანებია. ყველაფერი აქვთ გათვლილი, რეგიონებიც კანონის მიხედვითაა აწყობილი. მაგალითად, მე და ერთი ჩინელი ერთი რეგიონიდან წავედით მეორეში, მივადექით ქალაქს დილის 7 საათზე და 9 საათამდე ვერ შევედით. თუ მაინც შეხვალ, ძალიან დიდ ჯარიმას აგკიდებენ. იმ ქალაქში გათვლილია, რომ 9 საათამდე მხოლოდ ადგილობრივები მოძრაობენ, ანუ ვინც შესულია წინა დღეს. იქ ბავშვები მიდიან სკოლებში, ხალხი მიდის სამსახურში და ამ დროს არ უნდა შეიქმნას საცობები. როცა ყველა “დაბინავდება”, მერე კი ბატონო, მიბრძანდი. მე ჩინეთში საცობები ვერ ვნახე, ასეთი რამ არ არსებობს. არის ფასიანი გზები და არის ალტერნატიული გზებიც, სადაც არაფერს იხდი. ამხელა ქვეყანაში ასევე არ არსებობს დასაქმების პრობლემა. რესტორნებიც კი დახარისხებულია ფასების მიხედვით, წინასწარ იცი, სად რა ფასებია. ჩვენთან რომ შეხვალ და ყველგან ერთნაირი სიძვირეა, იქ ასე არ ხდება. მაგალითად, ქუჩაში ისეთი წესრიგია, გაოცებული დავრჩი, თუ ვინმე მოძრაობის წესებს დაარღვევს, ატყდება ერთი ამბავი, შეიძლება თვითონ მძღოლებმა გაიგდონ ფეხქვეშ დამრღვევი. შუქნიშნები არის ძალიან ცოტა, გადასასვლელთან რომ მიხვალ, იქ წერია, რომ უნდა დაუთმო ფეხით მოსიარულეს.
სოფლებში აშენებულია 50-სართულიანი სასტუმროები, გაგიკვირდებათ, აქ ვინ უნდა ჩამოვიდესო, მაგრამ ერთი რეგიონი მეორე რეგიონთან ისე თანამშრომლობს, ისეთი ურთიერთობებია, როგორც ჩვენთან იყო საბჭოთა პერიოდში. ერთმანეთში პროდუქციას ცვლიან, გამოფენებს აწყობენ. მე ვცხოვრობდი 21-ე სართულზე, სულ გადატვირთული იყო. იქ არის 2 და 3-მილიონიანი სოფლები. მათ სოფლებში არ აქვთ ეზოები და ბაღ-ბოსტნები, ძალიან მჭიდროდ ცხოვრობენ, ძირითადად ქარხნებია.
არ იფიქროთ, ჩინეთში ყველაფერი უხარისხო კეთდება, ყველანაირი პროდუქცია არსებობს, გინდა ხარისხიანი, მიიღებ, გააჩნია, რამდენს გადაიხდი. ჩვენთან რომ უხარისხო პროდუქცია შემოდის, ეს შემომტანების სინდისზეა, ურჩევნიათ, იაფი და უხარისხო შემოყარონ, ამაში უფრო მეტი რჩებათ. ვინაიდან ჩინეთში ზამთარი ძალიან პატარაა, წლის განმავლობაში მოსავალი მოჰყავთ ორჯერ, შეიძლება სამჯერაც. შეიძლება ერთ ადგილზე ჯერ დათესო შაქრის ჭარხალი, მერე ბრინჯი, მერე სოიო და ასე შემდეგ. რაც მთავარია, თავიანთ ნაწარმს სცემენ პატივს, ჩინელი არ დალევს რუსულ არაყს, თუ არ აქვს გამოუვალი მდგომარეობა, ყველა ფიქრობს, რომ თავისი უკეთესია და ის უნდა იყიდოს. ისეთი ღვინოები აქვთ, გაოცებული დარჩებით.
მე ჩინეთში მხოლოდ ქართველი ბოზები ვნახე… პირველივე ბარში რომ შევედი, ეგრევე ქართველებს გადავაწყდი. ქართული პროდუქცია არ არსებობს. ჩვენ შეგვიძლია, ჩინურ ბაზარზე რომელიმე სეგმენტი ავითვისოთ, მაგათ აქვთ წყლის პრობლემა. გაზიან სასმელებს საერთოდ არ მოიხმარენ, მაგრამ შესაძლებელია მინერალური წყლების გატანაც. ჩინეთში სასმელ წყალს თითქმის ყველა ყიდულობს. მე ძირითადად დავათვალიერე და შევისწავლე რეგიონები, უფრო სამხრეთი ნაწილი. მაგალითად, ჩინელები რუსეთში შედიან ვლადოვოსტოკის მხრიდან, ყიდულობენ ოქროს, თევზს, კონსერვებს და ასე შემდეგ. სამაგიეროდ შეაქვთ ტექნიკა. თუ კარგი რამე არსებობს, თვითონ ყიდულობენ, თვითონ აქტიურობენ. იქ ირანელები ვნახე, მაგათ ნავთობი ყელში აქვთ ამოსული და ეძებენ წყალს.
ბიზნესმენები აზრზე არიან, იციან საქართველოს შესახებ. მაგათ უკვე იმდენი პროდუქცია აქვთ ევროპაში გასატანი, ამ გზაზე ოცნებობენ. დღეს მათთვის ყველაზე მოკლე და კომფორტული გზა საქართველოა. ადგილობრივი მოსახლეობის დონეზე თუ ვიმსჯელებთ, საქართველოს შესახებ არაფერი იციან, არაფერი გაუგონიათ. ჩინელებს საქართველო აინტერესებთ არა მხოლოდ სატრანზიტოდ, მათ აქვთ ბაზრის ინტერესიც, სამმილიონიანი ბაზარია, მაგრამ მაინც აინტერესებთ, ესეც ფულია. მაგათი მეთოდი ძირითადად ასეთია: სურვილი აქვთ, საქართველოში ააშენონ ქარხნები, თავიანთივე მუშახელით აწარმოონ პროდუქცია და აქედან გაიტანონ ევროპაში, ასე უფრო იაფი უჯდებათ. ესე იგი, 8 ათასი კილომეტრის გამოტარებას ურჩევნიათ, აქ აწარმოონ და აგერაა ევროპაც. თუ აქ აშენდება ფაბრიკა-ქარხნები, პროცენტულად ჩვენი ხალხიც დასაქმდება, იაფი პროდუქცია გაჩნდება ადგილზე და არა მხოლოდ პროდუქცია. აქ ათასნაირი მეთოდებია, შეიძლება აქ ჩინელებმა აწარმოონ, შენ იყიდო და გაიტანო სხვა ქვეყნებში, ჩვეულებრივ აღებ-მიცემობასთან გვექნება საქმე. ახლა აკვირდებიან ოლიმპიური ქალაქის მდგომარეობას, აბა, ბინები გაიყიდა? ყველაზე იაფი მანდ იყო. თუ ჩინელები შემოვლენ და სახლების მშენებლობას დაიწყებენ მასობრივად, რა თქმა უნდა, ბინებიც გაიაფდება. თავიანთი ხალხი რომ ჩამოჰყავთ სამუშაოდ, ეგ პრინციპი ნამდვილად აქვთ, ბევრნი არიან და ცდილობენ, საკუთარი მოსახლეობა დაასაქმონ. ჩინური ინვესტიციები კარგია, მაგრამ ჩვენმა ხელისუფლებამ უფრო მეტი უნდა იფიქროს ადგილობრივ წარმოებაზე. ჩვენ სახელმწიფო ბანკი არ გაგვაჩნია, კომერციული ბანკები რომ ყაჩაღობაზე არიან გადასულები, ვხედავთ… სასწაულებს აკეთებენ, როგორც უნდათ, ისე ბაირამობენ, რას გაჭრიან, რა პროცენტს გართმევენ, ვერ გაიგებ. ერთ კრედიტს ვერ აიღებ ნორმალურად, მოგყვებიან ბოლომდე, ლამის რენდგენზე გატარებენ და ბოლოს შეიძლება არც მოგცენ. ეს არის სრული ჯოჯოხეთი, ამას უნდა მიხედვა, წინააღმდეგ შემთხვევაში, წარმატებაზე და რაღაც მიღწევებზე ლაპარაკი ზედმეტია”.