იმ ფონზე, როდესაც რუსეთის მთავრობა ხალხს კიდევ უფრო დაშორდა, ვლადიმერ პუტინმა რუსეთის „უცხოელი აგენტების“ შესახებ კანონში შესატან ახალ ცვლილებებს ხელი მოაწერა, რაც მას ნებისმიერ წამს კრიტიკული აზრის გამო, ადამიანების ან ორგანიზაციების „უცხოელი აგენტებად“ გამოცხადების საშუალებას აძლევს. რუსეთში ეს ფრაზა ჯაშუშთან და მოღალატესთან ასოცირდება. ექსპერტებმა ცვლილებები კრემლის ავტოკრატიული რეჟიმის მხრიდან ქვეყნის შიგნით კრიტიკოსების გასაჩუმებლად გადადგმულ მორიგ ნაბიჯად შეაფასეს. პოლიტიკური ოპოზიციის გაჩუმება კი, პუტინს აგრესიული საგარეო პოლიტიკის მშვიდად განსახორციელებლად სჭირდება.
ტერმინი „უცხოელი აგენტი“ რუსულ კანონმდებლობაში პირველად 2012 წელს გაჩნდა. კანონის საფუძველზე შექმნილ სიაში, თავდაპირველად, მხოლოდ უცხოეთიდან დაფინანსებული არასამთავრობო ორგანიზაციები და უფლებადამცველი ჯგუფები ხვდებოდნენ. მოგვიანებით, კანონმა არაერთი ცვლილება განიცადა და იგი მედია საშუალებებზე და დამოუკიდებელ ჟურნალისტებზეც გავრცელდა. ამ გზით პუტინი ხელოვნურად ქმნიდა რუსეთის საქმეებში დასავლეთის ჩარევის შემთხვევებს. კრემლი ამკვიდრებდა ნარატივს, რომ რუსეთის ეროვნულ უსაფრთხოებას გარეშე მტერი შიგნიდან, არასამთავრობოების საშუალებით ემუქრებოდა.
რუსეთში „უცხოელი აგენტის“ სტატუსის მატარებელი ინდივიდები და ორგანიზაციები ვალდებულები არიან, რომ სოციალ მედიაში პოსტების ატვირთვისას გააკეთონ წარწერა „მე უცხოეული აგენტი ვარ“. თუ ასე არ მოიქცევიან, მათ ხუთ წლამდე პატიმრობაც კი ემუქრებათ. უფრო მეტიც, „უცხოელ აგენტებს“ სახელმწიფო სტრუქტურებში დასაქმება და კონფიდენციალურ ინფორმაციასთან წვდომა აკრძალული აქვთ. რეპრესიების ამ ახალმა ტალღამ რუსეთში მოღვაწე დამოუკიდებელი მედია საშუალებები უკვე დააზიანა. პირველი ხუთი ფიზიკური პირი, ვინც „უცხოელ აგენტებად“ გამოაცხადეს 80 წლის ცნობილი უფლებადამცველი ლევ პონომარიოვი და „რადიო თავისუფლების“ სამი ჟურნალისტია.
2021 წლის 23 აპრილს რუსეთის იუსტიციის სამინისტრომ დამოუკიდებელი მედია საშუალება „მედუზა“ „უცხოელი აგენტების“ სიაში შეიყვანა. ამ სიის ნაწილია უფლებადამცველი ორგანიზაცია „მემორიალიც“, რომელიც ცნობილმა საბჭოთა დისიდენტმა ანდრეი სახაროვმა დააფუძნა. საინტერესოა, რომ სიაში მოხვედრილი ორგანიზაციების ნაწილმა საქმიანობა „მემორიალის“ მსგავსად საბჭოთა წარსულში დაიწყო. ისინი საბჭოთა რეპრესიებს და გულაგებს დაუპირისპირდნენ და ზოგიერთი მათგანი სტალინის „დიდ ტერორსაც“ კი გადაურჩა. ირონიულია, რომ 21-ე საუკუნეში პუტინი მათ უღირსი „კანონებით“ ებრძვის.
კანონი „უცხოელი აგენტების“ შესახებ, პირველ რიგში, რეპრესიების გატარების საშუალებაა, თუმცა მას საერთაშორისო რეზონანსიც აქვს. კანონი დასავლურ, ტრანსნაციონალურ ადამიანის უფლებების დამცველ ორგანიზაციებს და მედია საშუალებებსაც უზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას. როგორც ევროსაბჭოს განცხადებაშია ნათქვამი, აღნიშული რუსული კანონი „სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებასა და გამოხატვის თავისუფლებას ახრჩობს“.
თამარ მჟავანაძე